کاشتن درخت ریشه باز و عمل پرالیناژ
•
در کاشت درختان میوه باید نکاتی را رعایت کرد. از جمله اینکه این درختان معمولا پیوندی هستند یعنی یک گیاه با میوه خوب و مشخصات مورد نظر ما روی یک گیاه دیگر که ریشه‌های قوی دارد یا بومی منطقه ماست پیوند زده میشود تا خصوصیات مورد نظر ما از نظر مثلا میوه خوب یا آفات کمتر یا … در کنار ریشه‌های قوی برای ما تجلی پیدا بکند.
محل پیوند کاملا روی گیاه و معمولا در درختان میوه سردسیری در ارتفاع 15 یا 20 سانتی‌متری پایین گیاه قابل مشاهده است. این محل جایی است گیاه دومی روی گیاه اولی وصل شده‌است.
نکته مهم در کاشت درختان پیوندی این است که محل پیوند باید بالاتر از سطح خاک قرار گیرد. در صورتی که پیوند زیر خاک بماند در سالهای آتی که شاخه‌ها وجوانه‌های جانبی تولید میشوند معلوم نخواهد بود که این شاخه متعلق به پایه است یا پیوند؟ چرا این نکته اهمیت دارد؟ زیرا شما به عنوان باغبان باید شاخه‌های روییده از پایه را قطع کنید. چرا که این شاخه‌ها خصوصیات خوب پیوند را ندارند و باعث تلف شدن انرژی کلی هم خواهند شد.
علاوه بر این تماس خاک با محل پیوند ممکن است منجر به فعالیتهای عوامل بیماریزای قارچی – باکتریایی شده و پیوند بشکند.
در رزها این مساله کاملا مشهود است. زیرا رزها معمولا روی رز وحشی (سگ رز – گیلدیک) پیوند میشوند و اگر این پایه اجازه رشد پیدا بکند گلهای ریز سفیدرنگی با تیغهای فراوان تولید میکند و رز اصلی را کاملا کنار زده و پیوند را میشکند.
آماده‌سازی زمین:
فرض ما این است که شما میخواهید در باغچه خانه درخت بکارید.
محلی که میخواهیم درخت میوه را در آن بکاریم باید دارای خاک حاصلخیز و غنی باشد. اگر ساختمان را تازه احداث کرده‌اید احتمالا بقایای مصالح ساختمانی مانند گچ و سیمان و … در خاک باغچه باشد. این مواد باید از باغچه خارج و مخلوط خاک زراعی مرغوب همراه با کود حیوانی پوسیده و ماسه حداقل به ارتفاع نیم متر و اگر مقدور بود بیشتر از آن در باغچه خانه ریخته شود. اگر میتوانید پیشنهاد باغبانها این است که بیشتر از یک و نیم متر از عمق خاک باغچه را بردارید (زیرا درختان میوه تا چند متری عمق زمین هم ریشه میدوانند) و با خاکی که مخلوطی از خاک زراعی و کود حیوانی و ماسه باشد جایگزین شود. (البته هر چقدر خاک شما حاوی باقیمانده موجودات زنده اعم از گیاهان یا جانوران – مانند پوست مو پودر خون پودر استخوان و… باشد در آینده رشد گیاهان شما به دلیل وجود مواد آلی بیشتر – بهتر خواهد بود).
بهترین خاک زراعی آن خاکی است که رنگ آن تیره باشد و از قرمز به قهوه‌ای و سیاهی بگراید. این خاک باید از سطح زمین جمع آوری شود و به عمق بیش از سی سانتی متری نرود (خاک سطح الارض) خاک زراعی را مصالح فروشیها و حمل خاک‌ها برای شما می‌آورند. ولی حتما از بهترین محل خاک را تهیه کنید.
(در مناطق استثنایی کره زمین عمق خاک سطح الارض زیادتر از این عدد است و بستگی به محل زیست شما دارد. ممکن است از این عدد هم کمتر باشد)
خاک زراعی خوب را در حالت خشک، وقتی در مشت‌تان بگیرید و فشار دهید به هم میچسبد و فشرده میشود ولی با یک ضربه کوچک از هم جدا شده و دوباره پودر مانند میشود. خاک زراعی بد به شدت چسبنده است و از هم جدا نمیشود. خاک فقیر هم رنگ و روی جالبی ندارد و به زردی و خاکستری میگراید و برای باغچه خوب نیست.
آماده سازی چاله:
بعضی درختان میوه مانند گلابی یا گردو ریشه اصلی Tap root خیلی محکم و درازی دارند و برای این درختان لازم است که چاله عمیقتری کنده شود. عرض نیم متر برای مثال و عمق 75 سانتی متر برای خاکی که مناسب است کنده میشود ولی اگر محل شما کاملا نامناسب و سنگلاخی است میتوانید تا دو متر عمق و یک متر عرض بکنید و با خاک خوب پر کرده و درختکاری کنید. در کل عمق و قطر گودال باید از عمق و طول ریشه‌ها بیشتر باشد.
محل چاله باید عاری از ریشه‌های گیاهان دیگر باشد.
برای باغکاری معمولا توصیه میشود این چاله را از پاییز بکنید و آماده بگذارید تا بهار که میخواهید کشت کنید رطوبت درون چاله افزایش یافته و موجودات ذره بینی در محل چاله آماده خدمتگذاری به نهال جدید باشند.
در حال حاضر تراکتورهای مجهز به چاله‌کن نیز وجود دارند و میتوانند سرعت چاله‌کنی را چندین برابر کرده و هزینه کارگر را پایین‌تر بیاورند (این خدمت در گلستان علی نیز ارائه میشود)
آماده سازی نهال:
تا قبل از کاشت باید ریشه‌ها را پاشنه پوشی کرد. یعنی ریشه‌ها نباید در معرض نور و هوا باشد و بهتر است اطراف ریشه‌ها را با خاک یا ماسه یا کیسه پلاستیکی سیاه پوشاند.
معمولا شب قبل از کاشت، نهالها را در آب میگذارند تا ریشه‌ها به اندازه کافی آبگیری بکنند و رقابت اسمزی بین خاک و ریشه اگر بوجود آمد ریشه‌ها آب از دست نداده و خشک نشوند.
ریشه‌های نهالی که میخرید باید کاملا قوی و سالم باشد. در هنگام در آوردن گیاه ریشه‌ها صدمه میبند. این قسمتهای صدمه دیده را با قیچی تیز باید هرس کنید. تا سطح تماس محل زخم با خاک کمتر شده و احتمال بروز بیماریهای قارچی کاهش یابد. این عمل همچنین موجب تحریک ریشه به تولید ریشه‌های فرعی میشود.
از طرف دیگر چون حجم ریشه‌ها در اثر انتقال کم شده‌است. بهتر است حجم ساقه‌ها را نیز هرس کرد تا ریشه و ساقه متناسب باشند.
در صورتیکه محل شما بادگیر است. همراه با نهال یک قیم محکم نیز کنار نهال قرار دهید تا باد نهال را خم کرده و نشکند. و این قیم ممکن است لازم باشد چند سال در کنار نهال باقی بماند.
همچنین نهال میوه را معمولا کوتاه نگه میدارند تا عمل میوه چینی راحت باشد. برای این کار مثلا در مورد سیب ساقه اصلی را پس از کاشت تا 80 سانتیمتر بالای محل پیوند نگه داشته و بالاتر از آن را حذف میکنند. این کار باعث میشود ساقه‌های جانبی به شکل یک جام رشد کرده و نور کافی به درون شاخه‌ها برسد. (این موضوع مبحث بزرگی به نام «هرس» است و در کتابهای مختلفی به زبان فارسی به طور تخصصی توضیح داده شده‌است.)
عمل پرالیناژ:
در مقیاس بزرگ برای اینکه درصد موفقیت کاشت درختان بیشتر شود، پرالیناژ تمهیدی است که کمک زیادی به باغبان میکند. این عمل عبارت است از آغشته کردن ریشه نهال به موادی چسبنده و ضدعفونی کننده.
در یک بشکه 100 لیتری آب مقدار 10 کیلوگرم رس الک شده + 5 کیلوگرم پهن الک شده + 300 گرم سم قارچ کش مانند بنومیل مخلوط میکنند. و ریشه نهال را درون آن فرو برده و سپس میکارند.
رس و پهن به ریشه‌ها میچسبد و به دلیل خاصیتهای مختلفی که خداوند به آنها داده موجب ترمیم زخم‌های ریشه و حفظ رطوبت اطراف ریشه و تامین مواد غذایی اولیه مورد نیاز ریشه میشوند. سم قارچ کش نیز که فعالیت قارچها را در اطراف ریشه کم میکند.
این عمل در هر مقیاسی قابل انجام است و شما میتوانید به جای 100لیتر آب از 10 لیتر آب+1 کیلوگرم رس+نیم کیلوگرم پهن + 30گرم سم قارچ کش استفاده کنید برای کاشت چند نهال از این مخلوط استفاده کنید.
انجام کاشت نهال:
بعد از کندن چاله، مهم طرز و محل قرار گیری نهال است. محل پیوند باید حدود 15 سانتیمتر (یکم بالا پایین اشکال ندارد) بالاتر از سطح خاک قرار گیرد.
ریشه‌ها باید به صورت مرتب در خاک قرار گیرند و پیچیده و در هم نباشند. برای اینکار معمولا مقداری خاک به صورت کله قندی در ته چاله میریزند و ریشه‌های نهال را روی آن مرتب رو به پایین میگذارند.
روی ریشه‌ها را با خاک خوب سطح‌الارض میپوشانند و میتوانید اطراف نهال را به صورت کاسه‌مانندی شکل بدهید تا آب در آن خوب جای بگیرد و به مرور ته‌نشین شود.
نهال را به صورت عمود بر سطح قرار داده و تراز بودن آن را از دو طرف چک کنید، قبل از آبیاری خاک اطراف نهال را معمولا با ضربات پا محکم میکنند و بلافاصله آبیاری انجام میشود.
از این پس آبیاری باید به موقع انجام شود تا وقتیکه گیاه بتواند ریشه‌های جدید تولید بکند و از رطوبت خاک حداکثر استفاده را بکند. مقدار آبیاری به نوع درخت ربط زیادی دارد. مثلا نهال صنوبر یا بید به آبیاری زیاد جواب مثبت داده رشد بیشتری میکنند ولی برخی نهالها ممکن است به غرق آبی حساسیت نشان داده و بدتر خراب بشوند. لذا بهتر است آبیاری به اندازه باشد. در نهال جوان تازه کاشته شده میباید آب به اندازه کافی فراهم بشود و هر چند روز یکبار قبل از خشک شدن اطراف ریشه حتما آبیاری کنید.